ფიზიკური მოვლენა:ნივთიერება არ იცვლება, მაგ.:გატეხილი ასანთი
ფიზიკურ მოვლენას ახლავს თავისი ნიშნები: არეგატული მდგომარეობა, მაგ.:გამდნარი წყალი
ქიმიური მოვლენა-ქიმიური რეაქციის ნიშნები:  ფორმის შეცვლა, ზომის შეცვლა და ა.შ.

              პრაქტიკული სამუშაო: ქიმიური რეაქცია-ნახშიროჟირორჟანგის მიღება.

ცდის ჩასატარებლად საჭირო მასალა:

• ბოთლი;
• ბუშტი;
• ძმარი;
• სოდა.

მსვლელობა;

• ბოთლში ჩავასხი ძმარი; 

•  ბუშტში ჩავყარე სოდა;

• ბუშტი დავახურე ბოთლს.

   ვარაუდი - სოდისა და ძმრის შერევით უნდა წარმოიშვას ნახშიროჟანგი.

ქიმიური რეაქცია რომ წარმოიქმნა უნდა ყოფილიყო შემდეგი პირობა: 2 ნივთიერების შერევა.

ამ რეაქციასახლავს შემდეგი ქიმიური ნიშანი: აირის   გამოყოფა.

დასკვნა:

ცდის შედეგი: ძმრისა და სოდის შერევით წარმოიშვა აირი, რომელიც გადავიდა ბუშტში და ბუშტი გაიბერა.

ცდა

პრაქტიკული სამუშაო

1. საჭირო მასალა:

• ნებისმიერი ფორმის მყარი სხეული;
• სამედიცინო შპრიცი;
• წყალი
• სხვადასხვა ფორმის ჭურჭელი;

  2.     მსვლელობა:

• ავიღე კოვზი, მუყაო და რეზინა, შევეცადე შემეცვალა მათთვის ფორმა: კოვზი ოდნავ მოიღუნა, მუყაო გადატყდა, ხოლო რეზინა მოიდრიკა და ისევ დაუბრუნდა თავის ფორმას.
• ავიღე სამედიცინო შპრიცი, დგუში ამოვწიე, ნემსის მისამაგრებელ ადგილას დავაჭირე თითი მჭიდროდ და დგუშს დავაწექი, დგუშის მდგომარეობა არ შეცვლილა, შპრიცსში იყო ჰაერი, რომელიც თითის დაჭერის გამო გარეთ ვერ გამოვიდა და არც დგუშს მისცა საშუალება შეეცვალა მდგომარეობა;
• ავიღე სამედიცინო შპრიცი, დგუში ამოვწიე და წყლით ავავსე , ნემსის მისამაგრებელ ადგილას დავაჭირე თითი მჭიდროდ და დგუშს დავაწექი, დგუშის მდგომარეობა არ შეცვლილა, შპრიცში არსებული წყალი თითის დაჭერის გამო გარეთ ვერ გამოვიდა და არც დგუშს მისცა საშუალება შეეცვალა მდგომარეობა;
• ავიღე მრგვალი ლარნაკი, ბოთლი და გამჭირვალე ჭიქა, ყველა მათგანში ჩავასხი ერთნაირი რაოდენობის წყალი, წყალმა მიიღო ჭურჭლის შესაბამისი ფორმა და სხვადასხვა დონე დაიკავა.

3. შედეგი:

 

•       მყარი სხეული-ძნელად იცვლის ფორმას და მოცულობას,
•      თხევადი და აირადი ნივთიერება - ადვილად იცვლის ფორმას და მოცულობას.

 

ცდა

საჭირო მასალები: ოთხი ნივთიერება (წყალი, ზეთი, ღვინო და თაფლი), საზომი ჭიქა და სხვა ჭურჭელი (მინის ჭიქები).

ვარაუდი: ჩემის აზრით, პირველ ფენას შექმნის თაფლი, მეორეს - წყალი, მესამეს - ღვინო და მეოთხეს - ზეთი.

ვარაუდის დასაბუთება: თაფლის სიკვრივე მეტი იქნება ზეთზე, ღვინოსა და წყალზე, იმიტომ რომ თაფლი ბლანტია და მკვრივი. ხოლო წყალი ღვინოზე მძიმეა და ზეთი კი ამ ნივთიერებათაგან ყველაზე მსუბუქი.

კვლევა: ოთხივე ნივთიერება ჩავასხი თანმიმდევრობით. ჯერ წყალი, შემდეგ ღვინო შემდეგ ზეთი და ბოლოს - თაფლი.

შედეგი: თაფლი მოექცა ყველა ნივთიერების ქვეშ, წყალი და ღვინო შეერია ერთმანეთს და ზეთი მოექცა ზევიდან.

დასკვნა: თაფლის სიმკვრივე მეტია დანარჩენ სამ ნივთიერებაზე, წყლისა და ღვინის სიმკვრივე დაახლოებით ტოლი და ზეთის სიმკვრივე ყველაზე ნაკლებია.

ცდა

ფანქარი დავიჭირე კედელთან ახლოს და მივანათე ფანარი. რაც უფრო ახლოსაა სინათლის წყარო ფანქართან, მით უფრო გრძელია ჩრდილი და პირიქით რაც უფრო შორიდან ვანათებთ, ჩრდილი მოკლდება.

ატლანტის ოკეანე

როგორი რუკები არსებობს?

რუკა ადგილის ერთ–ერთი საშვალებაა . მასზე მრავალი სახის ინფორმაციაა  მოცემული.რუკები შინაარსის მიხედვით მეტად მრავალფეროვანია. არსებობს ფიზიკური,პოლიტიკური, ეკონომიკური და სხვა სახის რუკები.       

ეს ფიზიკური   რუკაა.                                                                                                                                               

                                                         

ეს პოლიტიკური რუკაა.                                                      

 ეს ეკონომიკური რუკაა.                                           

ნავთობი

.სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციისგან დამზადებული საწვავის ფართოდ მოხმარების პროექტების რეალიზება უახლოეს მომავალში ვერ მოხერხდება მისი არამომგებიანობის გამო. ამის შესახებ საუბარია რუსეთის გლობალიზაციისა და სოციალური ძვრების ინსტიტუტის ეკონომიკური კვლევების ცენტრის მასალებში. ”ბიოლოგიური საწვავის ფართოდ გამოყენების გეგმების ეკონომიკური არამომგებიანობა გამოვლინდება მსოფლიოში საწვავის მოხმარების შემცირების ტალღაზე ნავთობის გაიაფების შედეგად. ეს გლობალური კრიზისის განვითარების შედეგად მოხდება. ბიოსაწვავი ბენზინს ბაზრიდან ვერ გააძევებს”, – ნათქვამია ანგარიშში.  ევროკავშირში შემუშავებული ცხრამეტწლიანი გეგმა ითვალისწინებს 2020 წლამდე ნავთობისგან მიღებული საწვავის 20%-ის ჩანაცვლებას ენერგიის ალტერნატიული წყაროებით. მათ რიცხვში შედის ბიოლოგიური საწვავი, ასევე ბუნებრივი აირი და წყალბადი. ამჟამად ევროკავშირში ავტომობილებისთვის ბიოლოგიური საწვავის გამოყენება 0,5%-საც ვერ აღწევს. 2020 წლისთვის იგეგმება მისი 8%-მდე გაზრდა. აშშ-ის შესაძლებლობები ეთანოლის წარმოებისა შესაძლებელს გახდის  მისი წილის 30%-მდე გაზრდას

დედამიწა

 დედამიწა მზის სისტემის მზიდან მესამე პლანეტაა. იგი უდიდესია დედამიწის ტიპის პლანეტებს შორის და სამყაროში ცნობილი ერთადერთი ადგილია, რომელიც დასახლებულია ცოცხალი არსებებით. იგი დაახლოებით 4,5 მილიარდი წლის წინ წარმოიქმნა და მალევე შეიძინა თავისი ერთადერთი ბუნებრივი თანამგზავრი მთვარე. დედამიწაზე ცხოვრობს გონიერი არსება — ადამიანი. 2009 წლის 12 დეკემბრის მონაცემებით დედამიწაზე 6 803 000 000 ადამიანი ცხოვრობს.

პანდა

 პანდა საყვარელი  ცხოველია.  იგი ბამბუკის ყლორტებს  ჭამს. იმ   წელს თუ  არ გაიხარა ბამბუკმა  , მაშინ  ბევრი  პანდა  იხოცება.

კომპასი

Tanaklaselebs SegiZliaT gamoiyenoT Zveli Cinelebis gamocdileba

da saxeldaxelod gaakeToT kompasi. 

SearCieT erTi romelime varianti da SeudeqiT saqmes.

kompasi 1.

kompasis gasakeTeblad aucilebeli masala:

• magniti

• pergamentis qaRaldi

• sakeravi nemsi

• gamWvirvali Wiqa

• wyali

                                                               

• Wikarti an sakancelario patara lursmani

 

cdis mimdinareoba:

1. gauyare nemsi pergamentis qaRaldSi, rogorc suraTzea naCvenebi.

2. nemsis wvetiani bolo gausvi 40-jer magnits yovelTvis erTi mimarTulebiT

(TiTqos daniT xis Zels Tlide). nemsi unda damagnitdes.

amis Semowmeba advilia: miuaxlove nemsis wveri Wikarts an lursmans –

isini damagnitebul nemss miekroba.

3. WiqaSi Caasxi wyali da zedapirze, Wiqis SuaSi, moaTavse qaRaldi

nemsiTurT.

cdis Sedegi:

nemsis damagnitebuli wveri CrdiloeTis mimarTulebiT ganlagdeba.

Seamowme, xom ar moxda es SemTxveviT. Semoatriale qaRaldi.

rodesac xels gauSveb, nemsis wveri kvlav CrdiloeTis mimarTulebiT

gadainacvlebs.

kompasi-2 (es kompasic Cinelebis mogonilia).

kompasis gasakeTeblad aucilebeli masala:

• magniti

• sakeravi nemsi

• Zafi

• fanqari

• gamWvirvale Wiqa

• Wikarti an sakancelario patara lursmani

cdis mimdinareoba:

1. sakerav nemss SuaSi moabi Zafi. Zafis meore bolos gaukeTe yulfi

fanqarze Camosacmelad.

2. nemsis wvetiani bolo gausvi 40-jer magnits yovelTvis erTi mimarTulebiT

(TiTqos daniT xis Zels Tlide). nemsi unda damagnitdes.

amis Semowmeba advilia: miuaxlove nemsis wveri Wikarts an lursmans –

isini damagnitebul nemss miekroba.

3. Zafis yulfSi gauyare fanqari da dade is Wiqaze ise, rom nemsi

CaeSves Wiqis SuagulSi.

cdis Sedegi:

nemsis damagnitebuli wveri CrdiloeTis mimarTulebiT ganlagdeba.

Seamowme, xom ar moxda es SemTxveviT. Semoatriale fanqari. nemsis

wveri kvlav CrdiloeTis mimarTulebiT gadainacvlebs.

ცდა

                                                                                                                                                                                    

ომპასი

კომპასი ორიენტაციის გაგნებისათვის განკუთვნილი ხელსაწყო. კომპასი პირველად ჩინეთში გამოიგონეს 2 ათასი წლის წინ, მოგვიანებით, XII საუკუნეში კი მისი გამოყენება ევროპაშიც დაიწყეს.

კომპასი მეტალისაგან დამზადებული მრგვალი კოლოფია. მის ცენტრში დამაგრებულია დამაგნიტებული ისარი. მისი ერთი ბოლო ლურჯად ან შავად არის შეღებილი, მეორე კი წითლად. კოლოფზე დამაგრებულია ჩამკეტი, რომელიც ისარ აჩერებს. მისი აშვების შემდეგ ისრის ლურჯი მხარე ჩრდილოეთს გვიჩვენებს.                                    

ახალი პლანეტა

                                     

ამერიკელმა ასტრონომებმა კეპლერის ტელესკოპის მეშვეობით ახალი პლანეტების აღმოჩენის შესახებ აუწყეს მსოფლიო საზოგადოებას. აღნიშნული ტელესკოპი შარშან მარტში ამოქმედდა.

    კეპლერის ტელესკოპი დედამიწის მსგავსი პლანეტების აღმოჩენას ისახავს მიზნად. თუმცა ტელესკოპის მუშაობის პირველი შედეგების მიხედვით აღმოჩენილია გაცილებით უფრო დიდი ზომის პლანეტები. 4 მათგანი იუპიტერზე უფრო დიდია , მეხუთე კი დაახლოებით ნეპტუნის ზომისაა.
   ნასას მეცნიერის უილიამ ბორუკის განცხადებით, აღნიშნული პლანეტები ისე სწრაფად მოძრაობენ ვარსკვლავების ორბიტის გარშემო, რომ იქაური წელიწადი დედამიწის რამდენიმე დღეს უდრის:
" მათ ძალიან მოკლე ორბიტები გააჩნიათ რომლებიც სამიდან ხუთ დღემდე გრძელდება. ამგვარი მოკლე ორბიტები იმის მაჩვენებელია რომ პლანეტები თავიანთი ვარსკვლავებიდან ძალზე მცირე მანძილით არიან დაშორებულნი და ამის გამო იქ მაღალი ტემპერატურაა."
  ასტრონომები პლანეტების ტემპერატურის დასადგენად ე.წ. კელვინის შკალას იყენებენ. ამ შკალის მიხედვით ცივი იუპიტერი 124 კელვინით, დედამიწა კი 300 კელვინის ტემპერატურით განისაზღვრება. უილიამ ბორუკის განცხადებით:
  " რაც შეეხება ტემპერატურას,  გავარვარებული ლავის ტემპერატურა 1300 კელვინს აღწევს. ეს პლანეტები კი გაცილებით უფრო ცხელია და ისინი ვარსკვლავებივით კაშკაშებენ."
  ამას წინათ ვაშინგტონში ამერიკელ ასტონომთა საზოგადოების სამეცნიერო კონფერენცია გაიმართა, რომელშიც კეპლერის ტელესკოპზე მომუშავე მეცნიერებიც ესწრებოდნენ.
  აღასანიშნავია რომ კეპლერის ტელესკოპით შორეული პლანეტის პირდაპირ დანახვა შეუძლებელია, თუ ის დიდი, კაშკაშა ვარსკვლავის ორბიტაში იმყოფება. ამიტომ ასტრონომები ვარსკვლავიდან მომავალ გამოსხივებას აკვირდებიან, რომლის ფონზეც გაიელვებენ ხოლმე მათ ორბიტაზე მყოფი პლანეტები. ახალი პლანეტები რწორედ ამ მეთოდით აღმოაჩინეს.
  კეპლერის ტელესკოპით დაახლოებით 100 000 ვარსკვლავზე აწარმოებენ დაკვირვებას, რომლებსაც შესაძლოა თავიანთი პლანეტარული სისტემა გააჩნდეთ.
  როგორც სან ხოსეს უნივერსიტეტის ასტრონომი ნატალი ბატალია აცხადებს, ახლად აღმოჩენილ პლანეტებს დაახლოებით ასი ღამის განმავლობაში აკვირდებოდნენ შერთებულ შტატებში და კანარის კუნძულებზე მდებარე ობსერვატორიებიდან.
   კეპლერის ტელესკოპის მეშვეობით პლანეტების გარდა იმ ვარსკვლავების შესახებაც მოიპოვებენ მნიშვნელოვან ინფორმაციას რომელთა ორბიტაზეც ბრუნავენ აღნიშნული პლანეტები. ამერიკელი მეცნიერის რონ გილიჰლენდის განცხადებით ჩვეულებრივი ტელესკოპის მეშვეობით ვარსკვლავის ზომის განსაზღვრა პლიუს-მინუს 10%-ით შეიძლება. კაპლერის ტელესკოპის საშუალებით კი ეს ცდომილება მხოლოდ 1%-მდე დადის.
  საინტერესოა რომ ის 100 000 ვარსკვლავი, რომლებსაც კეპლერის ტელესკოპი აკვიდება ნაკლებად აქტიურნი არიან, რაც ნიშნავს რომ მატ მიერ გამოსხივებული რადიაცია საშიში არ იქნება ამ პლანეტებზე სიცოცხლის არსებობისთვის.
   მეცნიერები კმაყოფილნი არიან კეპლერის ტელესკოპის მუშაობის შედეგებით და იმედოვნებენ რომ მომავალში დედამიწის მსგავსი პლანეტების აღმოჩენის მეტი საშუალება ექნებათ.
  

პირველყოფილი ადამიანები ასეთ სადგომებში ცხოვრობდნენ .

მოგვიანებით  სახლების   აშენება   ისწავლა.

პირველყოფილი ადამიანი

 

მზის სისტემა

ჩვენი გალაქტიკა

კვებითი ჯაჭვი

კვებითი ჯაჭვი იწყება ყოვლთვის  მცენარით.  მცენარეს სჭირდება  მზის  სხივი.  

კვებითი ჯაჭვი

კვებითი ჯაჭვი

მწვანე - მწარმოებელი, ყვითელი - მომხმარებელი (მცენარისმჭამელი),                     წითელი - მომხმარებელი (ხორცისმჭამელი).

კოსმოსი

   სამყაროში  ბევრი   გალაქტიკაა. გალაქტიკა სამ ნაირია:  სპირალური, ელიფსური და არაწესიერი ანუ უფორმო  ჩვენი გალაქტიკა სპირალურია და ჰქვია ”ირმის ნახტომი”, მაგრამ ხანდახან უწოდეებენ  ”რძიან გზას”.   ცნობილია, რომ ვარსკვლავები და თვით გალაქტიკაც ძალიან დიდი სისწრაფით მოძრაობს.